اصول و مبانی نقاشی با ذغال

 

ذغال یکی از قدیمی ترین موادی است که انسان ها از آن برای ایجاد نقش و نگار به منظور تصویرسازی و ثبت ذهنیات خود استفاده می کنند. از زمانی که آتش توسط انسان کشف شد، استفاده از ذغال هم رواج پیدا کرده است. بسیاری از کهن ترین آثار کشف شده از تمدن های سطح جهان به کمک این ماده ثبت شده اند و ماده اولیه بسیاری از محصولات دیگری هم که با این هدف طراحی شده بود، ذغال بود. بسیاری از تصاویر قدیمی باستان شناسی از انسان های اولیه که به حیوانات، سبک زندگی و وقایع روزمره می پردازند به کمک موادی مانند آن نگاشته شده اند.

امروزه زمانی که به نقاشی با ذغال اشاره می کنیم، منظور طیف خاصی از طراحی و نقاشی است که بدون استفاده از رنگ و بیشتر با کمک سایه زنی و ایجاد عمق به وجود می آید. طرح های ذغالی اغلب زیرمجموعه سیاه قلم هستند. سیاه قلم که شاخه ای از طراحی به شمار می رود، ابزارهای خاص خود را دارد و با وجود زیبایی و محبوبیت فراوان تحصیلات آکادمیک مخصوص به خود را دارا نمی باشد.

این امر ممکن است به این واقعیت بازگردد که سیاه قلم از بسیاری جهات، تنها در ایران با این عنوان و به عنوان یک زمینه منحصر به فرد طراحی شناخته می شود. در سطح جهان آنچه که ما با عنوان سیاه قلم می شناسیم، صرفاً محدود به طیف رنگی سیاه، خاکستری و سفید نیست و اغلب حتی با رنگ روغن شکل می گیرد. این در حالی است که تصویرسازی ذغالی که زیرمجموعه سیاه قلم است، تنها می تواند به همین طیف رنگی تکیه کند.

برخی افراد آن را منصوب به محمد بن محمود شاه خیام می دانند که از نقاشان به نام دوران ایلخانی بوده و در دوره بایسنقر می زیسته است. بایسنقر که نوه تیمور بود، یکی از حاکمان هنرپرور ایران بود که خود نیز خوشنویسی باسابقه به شمار می رفت. وی لقب سیاه قلم را به شاه خیام داده بود و بر این اساس، می توان این شاخه از طراحی را حداقل 600 ساله دانست.

در نگاه عده ای دیگر این کمال الملک، از بزرگترین اساتید نقاش دوران قاجار بود که سیاه قلم را پایه گذاری نمود. وی با استفاده از ترکیب ذغال و مل روی کاغذ نقاشی می کرد و پایه گذار بسیاری از اصول سیاه قلم در دوران مدرن بود. این احتمال نیز وجود دارد که کمال الملک سبک کهن دوران ایلخانی را زنده کرده باشد و الزاماً خود ابداع کننده آن نباشد. با در نظر گرفتن این احتمال، می توان تصویرسازی ذغالی را همزمان با شروع نگارگری ایرانی دانست که به معنای رواج آن در میان هنرمندان از قرن هفتم هجری قمری است.

در ادامه به ابزارهای اصلی مورد استفاده در این زمینه می پردازیم و برخی از اصول کار تصویرسازی ذغالی را با هم بررسی می کنیم.

 

مهمترین ابزارهای مورد استفاده

تصویرسازی ذغالی شامل تعداد معدودی ابزار اختصاصی است. به جز این ابزارها، باقی وسایل مورد استفاده در این سبک همان ابزاری است که در شاخه های دیگر سیاه قلم به کار می رود که شامل کاغذ، پارچه چرمی و... می باشد.

این ابزارها عبارتند از:

• مداد ذغالی: مشابه مداد طراحی است و در انواع سخت تا نرم یافت می شود. مزیت آن در ایجاد خطوط مناسب با فشار کافی است. کارهایی که با این ابزار طراحی می شوند اغلب تمیزتر هستند و کاربرد آن به خصوص در طراحی های کوچک نمود پیدا می کند.
• ذغال بید: عملاً چوب سوخته است که بسیار نرم بوده و قادر است رنگ سیاه بسیار جذابی ایجاد کند که ته مایه ای از خاکستری و نقره ای در آن مشاهده می شود. اگر می خواهید به یک رنگ سیاه کاملاً خالص برسید، پیشنهاد نمی شود از این ابزار بهره ببرید.
• ذغال قلمی: این ابزار هم در انواع سخت تا نرم یافت شده و گاهی اوقات حتی رنگ های مختلفی دارد. تیره ترین رنگ ها با استفاده از آن بدست می آید و به همین دلیل برای ایجاد سایه های سیاه خالص کاربرد گسترده ای دارد.

 

 

تفاوت اصلی میان طراحی با مداد و طراحی با ذغال

در طراحی با مداد، یکی از نکات اصلی بهره بردن از تناسبات است. بهره برداری از تناسبات شامل مجموعه مهارت هایی است که یک طراح برای عملی کردن ایده خود بر اساس چگونگی بدست آوردن ابعاد و اندازه های صحیح طرح خود بدست می آورد.

این در حالی است که تصویرسازی ذغالی تنها به تنالیته سفید تا مشکی و استفاده دقیق از سایه روشن ها توجه دارد. از این نظر، این روش را نمی توان به خودی خود طراحی در نظر گرفت و باید آن را زیرمجموعه ای از انواع نقاشی دانست.

 

مزایای تصویرسازی ذغالی

این شاخه هنری مزایای متعددی برای افراد، به خصوص کودکان دارد. از آنجایی که از رنگ استفاده نمی شود یا استفاده  از آن به شدت محدود است، در تصویرسازی ذغالی تخیل و بیان احساسات در قالب طرح بیش از پیش تقویت می شود. کودکانی که با این روش تصویرسازی می کنند، بهتر می توانند احساسات خود را ابراز کنند و یاد می گیرند که چطور درونیات خود را به نمایش بگذارند.

برای بزرگسالان، علاوه بر زیبایی و جذابیت ظاهری، این زیرشاخه از سیاه قلم به بهبود کنترل فردی و توانایی مدیریت احساسات کمک می کند. این امر به این خاطر است که این سبک نیازمند صبر و حوصله قابل توجهی است و از آنجایی که ساختار آن بر اساس طراحی جزء به کل می باشد، در ایجاد حس رضایت و کمال گرایی فوق العاده موثر است.

برای افرادی که می خواهند به یک نقاش حرفه ای بدل شوند، این سبک باعث تقویت نحوه ایجاد عمق و سایه زنی شده و به چگونگی پیاده سازی طرح هایتان کمک می کند. تأکید بر اصول پایه، تقویت ترکیب بندی و تمرکز بر روی خطوط مهمترین مزایای آن برای هنرجویان هستند و به عنوان یکی از مسیرهای ورود به دنیای هنرهای تجسمی به شمار می روند.

 

چگونه با ذغال طراحی انجام می شود؟

همان طور که گفته شد، این سبک به صورت جزء به کل است، به عبارت دیگر از ساده ترین طرح ممکن و اشکال ساده شروع خواهید کرد و با افزودن تدریجی جزئیات و بال و پر دادن به طرح، به آنچه که می خواهید خواهید رسید. به همین دلیل اثرپذیری آن از اصول پایه اهمیت بسیار بالایی دارد.

برای طراحی لبه های تیز و خطوط باریک، ابزار ذغالی دلخواه را مانند یک مداد معمولی استفاده می کنند. هرچه فشار در این حالت بیشتر باشد، خطوط تیره تر و قطورتر می شود. برای پر کردن زمینه های بزرگتر یا طراحی سریع، می توان ابزار را به پهلو نگاه داشت و به کمک آن با حرکات سریع و گردشی می توان تصاویری با تناسب اندازه مناسب خلق نمود.

از جمله قابلیت های این ماده توانایی پخش آن بر روی کاغذ پس از ایجاد یک طرح است. بسیاری از هنرمندان از این روش برای ایجاد سایه ها و عمق دادن به طرح بهره می برند. برای این منظور از یک پارچه چرمی استفاده می شود و بسته به اینکه جهت مالش و میزان فشاری که وارد می کنید به چه شکل باشد، می توانید طرح های مختلفی بدست آورید. همچنین، اغلب از پارچه چرمی برای پخش مواد و ایجاد یک پس زمینه خاکستری روشن استفاده می شود تا زمینه کارتان سفید یک دست نباشد. فایده این امر آن است که به کمک پاک کن خمیری می توانید نقاط مد نظرتان را مجدد به رنگ سفید در بیاورید، پس حالا یک پس زمینه پویا خواهید داشت که به شما اجازه نورپردازی حتی بهتری را می دهد.

پاک کن خمیری برای بسیاری از سایه روشن ها کاربرد دارد. این پاک کن مخصوص که در اکثر شاخه های سیاه قلم کاربرد گسترده دارد، می تواند میزان تیرگی را بدون نیاز به کشیدن آن بر روی کاغذ و تنها با لمس آن پایین بیاورد و به همین دلیل به کمک آن می توان طرح های خاصی به وجود آورد.

پس در نهایت ابتدا از اشکال ساده شروع می کنیم و با کشیدن پارچه چرمی پس زمینه خاکستری را پدید می آوریم. به مرور جزئیات را به طرح می افزاییم و در حین کار از پاک کن خمیری بهره می بریم تا اشتباهاتمان را اصلاح کنیم. گام آخر نیز تشکیل سایه ها، برجسته سازی طرح و ایجاد عمق به کمک ابزارهایی است که در اختیار دارید. روی کاغذ شاید این مراحل ساده به نظر برسند، اما چگونگی اجرای آنها کاملا به ذوق و قریحه شما بستگی پیدا می کند و این شما هستید که تعیین خواهید کرد طرح نهایی به چه شکل دربیاید.

بهترین آموزشگاه نقاشی در کرج 

موزشگاه نقاشی ابوالقاسمی، به عنوان یکی از تخصصی ترین مراکز آموزش نقاشی در عظیمیه کرج در سبک های مختلف، افتخار دارد با در اختیار گرفتن برترین اساتید کشوری و همچنین با در اختیار گرفتن پروژه های مختلف، تلاش می کند تا هنرجویان خد را به نحو احسنت آموزش داده و آن ها را به درجه بالایی از مهارت برساند. در این آموزشگاه، سک های مختلفی چون آموزش سیاه قلم، آموزش نقاشی سقفی، آموزش نقای فرشته، آموزش موتیف و پیته و بسیاری از تکنیک های دیگر زیر نظر برترین استادان کشوری برگذار خواهد شد. کلاس ها و دوره های نقاشی در هر سبکی در این آموزشگاه، در ترم های مختلفی ارائه خواهد شد که با توجه به مهارت های اولیه هنرجویان، آن ها را در دسته های مختلف جای خواهد داد و در نهایت، هنرجویانی که دوره های پایانی هستند، به همراه استادان خود، در پروژه های اجرایی شرکت کرده و می توانند دانسته ها و آموزه های خود در طول ترم را در زمان اجرای پروژه تجربه کنند.